CHZT – czym jest i jakie ma znaczenie w ocenie jakości ścieków i wody?

Czym jest CHZT? – definicja i znaczenie wskaźnika

CHZT – pełna definicja i interpretacja

CHZT, czyli Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu, to jeden z kluczowych parametrów służących do oceny stopnia zanieczyszczenia wody i ścieków substancjami organicznymi i nieorganicznie utlenialnymi. W praktyce oznacza to, ile tlenu jest potrzebne do całkowitego utlenienia chemicznego obecnych w próbce związków organicznych przy użyciu silnego utleniacza, najczęściej dwuchromianu potasu (K₂Cr₂O₇) w środowisku kwasowym.

Wartość CHZT podaje się zazwyczaj w jednostkach mg O₂/litr i odzwierciedla całkowitą ilość substancji utlenialnych zawartych w próbce – zarówno biodegradowalnych, jak i tych trudniej rozkładalnych (np. fenole, alkohole, aldehydy, kwasy tłuszczowe, a nawet niektóre pestycydy i związki farmaceutyczne).

Dlaczego CHZT jest tak istotne?

Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu to jeden z najczęściej stosowanych wskaźników w monitoringu jakości wód i efektywności procesów oczyszczania ścieków. W odróżnieniu od wskaźników biologicznych, takich jak BZT5 (Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu), CHZT pozwala na szybszą i bardziej kompletną ocenę całkowitego ładunku utlenialnych zanieczyszczeń.

Oznaczenie CHZT ma szczególne znaczenie w analizie:

ścieków komunalnych, gdzie zawartość materii organicznej może znacznie się wahać,
ścieków przemysłowych, często zawierających substancje toksyczne i trudnorozkładalne,
wód powierzchniowych i gruntowych, jako wskaźnik wpływu działalności człowieka na środowisko,
wód opadowych i roztopowych, gdzie pozwala ocenić wpływ urbanizacji na jakość odpływów,
procesów oczyszczania w bioreaktorach, lagunach, komorach fermentacyjnych, filtrach zraszanych czy reaktorach membranowych.

Związek CHZT z innymi parametrami jakości wody

W badaniach laboratoryjnych CHZT często zestawia się z innymi wskaźnikami jakości wody, takimi jak:

BZT5 – mierzące zapotrzebowanie tlenu w warunkach biologicznych w ciągu 5 dni,
OWO (Ogólny Węgiel Organiczny) – ukierunkowany na zawartość węgla organicznego,
Zawiesiny ogólne – fizyczne zanieczyszczenia cząstkami organicznymi i nieorganicznymi,
Azot ogólny i fosfor ogólny – które razem z CHZT stanowią podstawę do oceny eutrofizacji.

Współczynnik CHZT/BZT5 pozwala zorientować się, jaka część materii organicznej jest biodegradowalna. Im wyższy stosunek, tym większy udział trudnorozkładalnych substancji organicznych, co wskazuje na konieczność stosowania zaawansowanych technologii oczyszczania, a nie tylko procesów biologicznych.

CHZT w świetle przepisów prawnych i norm środowiskowych

W Polsce i Unii Europejskiej poziom CHZT stanowi ważny wskaźnik oceny stanu ekologicznego wód zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW). Przekroczenie dopuszczalnych wartości CHZT może skutkować:

klasyfikacją wód jako „zanieczyszczone” lub „słabej jakości”,
obowiązkiem wdrożenia planu działań naprawczych,
sankcjami administracyjnymi wobec zakładów odprowadzających ścieki o zbyt wysokim CHZT,
koniecznością dostosowania oczyszczalni do bardziej rygorystycznych norm emisji.

Dopuszczalne poziomy CHZT zależą od rodzaju ścieków i klasy wód. Przykładowo, dla oczyszczonych ścieków komunalnych do rzek wartości CHZT nie powinny przekraczać 125 mg O₂/l, natomiast dla ścieków przemysłowych wymagania mogą być znacznie ostrzejsze, w zależności od branży.

W analizie CHZT kluczowe są również warunki pobierania próbki, czas jej przechowywania i zastosowanie odpowiednich inhibitorów mikrobiologicznych (np. siarczanu rtęci), które uniemożliwiają samoistne procesy biologiczne wpływające na wynik.

Gdzie mierzy się CHZT i kto jest do tego zobowiązany?

Pomiary CHZT wykonują laboratoria wodno-ściekowe, zarówno publiczne (WIOŚ, GIOŚ), jak i zakładowe. Do regularnego monitorowania CHZT zobowiązani są:

właściciele oczyszczalni ścieków,
przedsiębiorstwa przemysłowe odprowadzające ścieki,
zakłady wodociągowo-kanalizacyjne,
gminy i samorządy lokalne realizujące monitoring środowiska,
instytucje ochrony środowiska, w ramach kontroli i nadzoru ekologicznego.

Pomiary CHZT wykonywane są cyklicznie (np. raz na tydzień, miesiąc lub kwartał), a wyniki raportowane w dokumentacji środowiskowej (np. KPOŚK, operaty wodnoprawne) oraz raportach do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska lub odpowiednich marszałków województw.

Znaczenie CHZT w kontekście zmian klimatu i gospodarki wodnej

W erze zmian klimatycznych i rosnącego obciążenia środowiska związanego z działalnością człowieka, CHZT zyskuje nowe znaczenie jako wskaźnik presji antropogenicznej na ekosystemy wodne. Wzrost temperatur, spadek poziomu rzek, zwiększone zrzuty ścieków i zmniejszona naturalna samooczyszczalność wód prowadzą do wyraźnego wzrostu wartości CHZT w wielu regionach.

Wysokie CHZT oznacza także wyższe koszty oczyszczania wody, konieczność stosowania dodatkowych reaktorów biologicznych lub zaawansowanych metod chemicznych, a tym samym przekłada się na zwiększone opłaty dla przedsiębiorstw oraz użytkowników końcowych. Monitorowanie i redukcja CHZT to zatem nie tylko kwestia ekologii, ale też efektywności ekonomicznej i społecznej systemów wodno-kanalizacyjnych.

Zrozumienie czym jest CHZT i dlaczego jego wartości mają tak duże znaczenie, to pierwszy krok do budowy nowoczesnej, zrównoważonej polityki gospodarki wodnej, zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym.

Jak mierzy się CHZT? – metody i standardy pomiarowe

Metoda dwuchromianowa – klasyczny standard oznaczania CHZT

Najczęściej stosowaną i oficjalnie uznaną metodą oznaczania CHZT jest tzw. metoda dwuchromianowa, zgodna z normą PN-ISO 6060:2006. Jest to metoda chemiczna, która polega na utlenianiu wszystkich substancji organicznych i niektórych nieorganicznych przy użyciu silnego utleniacza – dwuchromianu potasu (K₂Cr₂O₇) – w środowisku silnie kwasowym i podwyższonej temperaturze.

Proces zachodzi w obecności:

kwasu siarkowego (H₂SO₄) – środowisko reakcji,
siarczanu srebra (Ag₂SO₄) – katalizatora dla tłuszczów i związków aromatycznych,
siarczanu rtęci (HgSO₄) – neutralizatora dla jonów chlorkowych (Cl⁻), które mogłyby fałszować wynik poprzez dodatkowe zużycie utleniacza.

Próbkę ścieków lub wody ogrzewa się przez 2 godziny w temperaturze ok. 150°C w szczelnie zamkniętym naczyniu reakcyjnym. Następnie nadmiar dwuchromianu, który nie uległ redukcji, miareczkuje się roztworem siarczanu żelaza(II) (FeSO₄). Na tej podstawie oblicza się zużytą ilość tlenu, czyli wynik CHZT.

Ta metoda jest dokładna, powtarzalna i dobrze nadaje się do badania ścieku bytowego, ścieków przemysłowych, wód powierzchniowych i wód z rzek oraz jezior. Jest również powszechnie stosowana w instytutach badawczych i oczyszczalniach ścieków.

Skrócone metody oznaczania – testy kolorymetryczne i spektrofotometryczne

W wielu laboratoriach i zakładach stosuje się także szybsze, uproszczone testy, które są oparte na tym samym mechanizmie reakcji chemicznej, ale realizowane w formie:

gotowych kuwet testowych,
odczynników do spektrofotometrów,
systemów automatycznych z odczytem kolorystycznym.

Te metody pozwalają na oznaczenie CHZT w czasie od 30 do 120 minut, co jest szczególnie przydatne w kontroli operacyjnej procesów technologicznych – np. w momencie, gdy operator oczyszczalni musi szybko zareagować na zmiany jakości ścieków lub sprawdzić skuteczność danego etapu oczyszczania.

Chociaż testy kolorymetryczne mogą być mniej dokładne niż klasyczna metoda dwuchromianowa, są:

wygodne,
łatwe w użyciu,
stosunkowo tanie,
odpowiednie do codziennego monitoringu technologicznego.

Zasady pobierania próbek do analizy CHZT

Aby oznaczenie CHZT było wiarygodne, kluczowe jest prawidłowe pobieranie i przygotowanie próbki. Wymaga to przestrzegania określonych zasad:

próbki powinny być reprezentatywne – pobierane w różnych punktach i porach dnia (np. doba średnia lub punktowa),
należy unikać kontaktu próbki z powietrzem w trakcie transportu,
próbki powinny być analizowane jak najszybciej po pobraniu, najczęściej w ciągu 24 godzin,
do próbki dodaje się konserwant (np. H₂SO₄), aby zapobiec zmianom biologicznym,
w przypadku obecności chlorków powyżej 1000 mg/l konieczne jest ich zneutralizowanie siarczanem rtęci.

Wynik CHZT może być znacząco zaburzony, jeśli nie zastosuje się tych środków ostrożności. Dotyczy to zwłaszcza ścieków przemysłowych, które mogą zawierać dużą ilość substancji zakłócających reakcję chemiczną.

Normy prawne i regulacje dotyczące pomiaru CHZT

W Polsce obowiązują precyzyjne regulacje prawne związane z pomiarem CHZT. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 2021 r. w sprawie warunków, jakie musi spełniać ściek wprowadzany do wód lub do ziemi:

maksymalna dopuszczalna wartość CHZT dla ścieków komunalnych to 125 mg O₂/l,
dla przemysłu limity są określone indywidualnie, zależnie od branży, i mogą sięgać od 75 do nawet 800 mg O₂/l,
przekroczenie tych norm może skutkować karami finansowymi, nakazem modernizacji oczyszczalni lub ograniczeniem pozwolenia wodnoprawnego.

W analizie laboratoryjnej zgodność z normami (np. ISO 6060, DIN 38409-H41, PN-EN 1484) gwarantuje możliwość wykorzystania wyników do celów urzędowych, kontrolnych, a także raportów środowiskowych przesyłanych do GIOŚ i WIOŚ.

CHZT w różnych typach wód i ścieków

W zależności od źródła próbki, wartości CHZT mogą się diametralnie różnić. Przykłady orientacyjnych wartości:

Rodzaj wody/ścieku	Przeciętna wartość CHZT (mg O₂/l)
Woda pitna (czysta)	0–5
Wody powierzchniowe dobrej jakości	10–20
Wody zanieczyszczone (rzeki, jeziora)	20–80
Ścieki bytowe surowe	500–1000
Ścieki oczyszczone biologicznie	50–125
Ścieki przemysłowe (chemia/spożywka)	1000–5000+

Dzięki tej tabeli łatwo zauważyć, że różnice w poziomie CHZT są kolosalne – od niemal zerowych w przypadku czystej wody po wartości liczone w tysiącach mg/l w przemyśle spożywczym czy farmaceutycznym. Dlatego technologia oczyszczania i sposób postępowania z wodą lub ściekiem muszą być ściśle dostosowane do rzeczywistego ładunku zanieczyszczeń, a nie jedynie do ich objętości.

Praktyczne zastosowanie wyników CHZT

Pomiar CHZT ma istotne znaczenie praktyczne dla:

projektowania oczyszczalni ścieków,
planowania procesów technologicznych,
kalkulacji opłat za korzystanie ze środowiska,
szacowania kosztów usuwania zanieczyszczeń,
monitoringu wpływu działalności zakładu na środowisko,
analizy skuteczności modernizacji urządzeń wodno-kanalizacyjnych.

Wartość CHZT jest więc nie tylko parametrem liczbowym, ale także wskaźnikiem decyzji technicznych, środowiskowych i finansowych. Precyzyjne oznaczanie CHZT pomaga nie tylko chronić środowisko, lecz także optymalizować koszty i ryzyko działalności przemysłowej.

Znaczenie CHZT w ochronie środowiska i gospodarce wodnej

Wskaźnik wpływu antropogenicznego na ekosystemy wodne

CHZT jest jednym z najważniejszych narzędzi oceny wpływu działalności człowieka na środowisko wodne. Wysokie wartości CHZT w wodach powierzchniowych świadczą o dużej obecności materii organicznej – zarówno naturalnego pochodzenia, jak i antropogenicznego, wynikającego z działalności przemysłowej, rolniczej czy komunalnej. Nadmierne stężenie substancji utlenialnych prowadzi do:

zmniejszenia ilości rozpuszczonego tlenu w wodzie,
zaburzenia równowagi biologicznej (np. giną ryby i bezkręgowce),
rozwoju sinic i fitoplanktonu,
pogorszenia jakości wody pitnej i zwiększenia kosztów jej uzdatniania.

W systemie klasyfikacji stanu ekologicznego wód CHZT pełni rolę jednego z kluczowych parametrów fizykochemicznych, obok azotu ogólnego, fosforu oraz zawiesin ogólnych. Wzrost CHZT świadczy najczęściej o obniżeniu klasy czystości wody, co może skutkować utratą możliwości jej wykorzystania do celów rekreacyjnych, rolniczych, przemysłowych czy bytowych.

CHZT jako podstawa decyzji administracyjnych i planowania gospodarki wodno-ściekowej

Wartości CHZT odgrywają fundamentalną rolę w opracowywaniu:

krajowych planów gospodarowania wodami,
programów ochrony rzek, jezior i Bałtyku,
strategii ograniczania eutrofizacji i zanieczyszczeń organicznych,
planów działań naprawczych dla zlewni o przekroczonych normach jakości.

Dzięki danym o CHZT można precyzyjnie określić, które źródła są głównymi emitentami zanieczyszczeń, a następnie dostosować do nich działania naprawcze (np. modernizacja oczyszczalni, budowa separatorów zanieczyszczeń, tworzenie buforów roślinnych przy rzekach).

Dla samorządów i instytucji publicznych pomiary CHZT stanowią również podstawę do:

wystawiania decyzji środowiskowych,
aktualizacji pozwoleń wodnoprawnych,
prowadzenia kontroli emisyjnych i egzekwowania odpowiedzialności ekologicznej.

CHZT w kontekście opłat środowiskowych i kar administracyjnych

W Polsce, podobnie jak w wielu krajach UE, obowiązują opłaty za wprowadzanie ścieków do środowiska. Ich wysokość zależy od rodzaju ścieku, jego objętości i zawartości substancji zanieczyszczających – w tym CHZT. Im wyższe stężenie CHZT, tym większy „ładunek zanieczyszczeń” w przeliczeniu na kg, a co za tym idzie – wyższe koszty środowiskowe dla przedsiębiorstwa.

Warto wiedzieć, że:

przekroczenie dopuszczalnych norm CHZT może skutkować dodatkowymi opłatami,
poważniejsze naruszenia kończą się karami administracyjnymi lub cofnięciem pozwoleń,
brak monitoringu CHZT zgodnie z harmonogramem może być traktowany jako niedopełnienie obowiązków środowiskowych.

Zarządzanie CHZT jest więc nie tylko kwestią ochrony przyrody, ale również elementem zarządzania ryzykiem finansowym przedsiębiorstwa.

CHZT jako parametr oceny efektywności oczyszczania

Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu jest podstawowym wskaźnikiem oceny jakości pracy oczyszczalni ścieków. Regularne pomiary przed i po oczyszczaniu pozwalają określić:

procentową skuteczność oczyszczania,
wydajność biologicznych komór fermentacyjnych, osadników czy bioreaktorów,
konieczność zmian w dozowaniu reagentów chemicznych lub intensyfikacji natleniania,
obecność tzw. „ładunków szczytowych”, czyli nagłych zrzutów dużej ilości zanieczyszczeń.

Dla ścieków komunalnych, zgodnie z przepisami, minimalna skuteczność oczyszczania CHZT powinna wynosić min. 75%. Oznacza to, że jeśli surowe ścieki mają 800 mg O₂/l CHZT, to na odpływie z oczyszczalni nie powinno być więcej niż 200 mg O₂/l (choć w praktyce często oczekuje się <125 mg O₂/l).

W przemyśle skuteczność oczyszczania zależy od charakteru ścieków. Przykładowo:

ścieki mleczarskie czy browarnicze wymagają biologicznego rozkładu materii organicznej,
ścieki z przemysłu chemicznego lub farbiarskiego – zaawansowanych metod fizykochemicznych (np. koagulacji, AOP),
ścieki tekstylne – często łączących kilka technologii.

Monitorując CHZT, operatorzy oczyszczalni są w stanie szybko reagować na awarie, dostosowywać parametry pracy i optymalizować koszty związane z reagenciami chemicznymi, energią czy eksploatacją urządzeń.

Wskaźnik zrównoważonego rozwoju i gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ)

W dobie transformacji energetycznej i proekologicznej CHZT zyskuje nowe znaczenie – jako parametr pokazujący, na ile gospodarka wodno-ściekowa danego regionu lub zakładu wpisuje się w model GOZ. Niska emisja CHZT oznacza:

wysoką efektywność odzysku substancji organicznych,
niski poziom strat surowcowych,
większe możliwości wtórnego wykorzystania wody lub pozyskiwania biogazu,
lepsze wskaźniki ESG (Environmental, Social, Governance).

Instalacje, które redukują CHZT do minimum, mogą ubiegać się o:

dofinansowania z funduszy unijnych,
preferencyjne warunki kredytowe na inwestycje ekologiczne,
certyfikaty środowiskowe, które zwiększają wartość rynkową firmy.

Tym samym CHZT przestaje być wyłącznie wartością liczbową w laboratorium – staje się strategicznym narzędziem zarządzania jakością i środowiskiem, mającym wpływ na wizerunek, koszty, inwestycje i konkurencyjność przedsiębiorstwa.

Nowoczesne technologie redukcji CHZT w wodach i ściekach

Biologiczne metody oczyszczania – podstawa ekologicznej redukcji CHZT

Najbardziej rozpowszechnioną i najtańszą metodą redukcji CHZT są procesy biologiczne, polegające na utlenianiu substancji organicznych przez mikroorganizmy. W klasycznych oczyszczalniach ścieków stosuje się tzw. proces osadu czynnego, gdzie bakterie tlenowe rozkładają materię organiczną w obecności tlenu dostarczanego przez systemy napowietrzania.

Do głównych biologicznych metod oczyszczania należą:

komory napowietrzania z osadem czynnym,
złoża biologiczne (np. filtry zraszane),
bioreaktory membranowe (MBR) – łączące oczyszczanie biologiczne z filtracją przez membrany,
bioreaktory sekwencyjne (SBR) – cykliczne reaktory pracujące w trybie napełniania, napowietrzania i odpływu,
laguny tlenowe – duże zbiorniki, w których zachodzi powolna, ale naturalna biodegradacja.

W zależności od typu ścieku i dostępnej przestrzeni można dobrać odpowiedni system biologiczny, który pozwoli zredukować CHZT nawet o 90–95%. W wielu przypadkach to wystarczające, by spełnić normy emisji.

Zaawansowane procesy fizykochemiczne – skuteczność wobec trudnych związków

W przypadku ścieków zawierających trudnorozkładalne substancje organiczne (np. fenole, rozpuszczalniki, barwniki syntetyczne), biologiczne oczyszczanie może być niewystarczające. Wtedy stosuje się:

koagulację i flokulację – usuwanie cząstek koloidalnych przy użyciu soli glinu lub żelaza,
adsorpcję na węglu aktywnym – wiązanie zanieczyszczeń w porach węgla,
destylację i ekstrakcję – usuwanie substancji lotnych i rozpuszczalnych,
filtrację przez złoża piaskowe, węglowe lub mineralne,
odwróconą osmozę i nanofiltrację – procesy membranowe odfiltrowujące nawet najmniejsze cząsteczki.

Takie metody są kosztowniejsze, ale pozwalają znacząco obniżyć CHZT w ściekach przemysłowych i przystosować je do ponownego wykorzystania, np. w chłodzeniu, spłukiwaniu toalet czy procesach technologicznych.

Zaawansowane procesy utleniania – technologia AOP (Advanced Oxidation Processes)

AOP to najnowocześniejsza grupa technologii do redukcji CHZT, która polega na generowaniu reaktywnych rodników hydroksylowych (•OH) o bardzo silnym potencjale utleniającym. Stosowane metody to m.in.:

ozonowanie (O₃) – utlenianie cząsteczek organicznych za pomocą ozonu,
UV/H₂O₂ – promieniowanie ultrafioletowe w obecności nadtlenku wodoru,
Fentona i Foto-Fentona – reakcje chemiczne z udziałem jonów żelaza i nadtlenku wodoru,
plazma niskotemperaturowa,
elektrokoagulacja i elektrooksydacja.

AOP są szczególnie skuteczne przy:

usuwaniu mikrozanieczyszczeń (np. farmaceutyków, kosmetyków, substancji endokrynnych),
oczyszczaniu wód poprocesowych i szpitalnych,
redukcji CHZT tam, gdzie inne metody zawiodły.

Ich największą zaletą jest pełna mineralizacja zanieczyszczeń – czyli rozkład do CO₂ i H₂O – oraz brak wtórnego zanieczyszczenia. Wadą są koszty energii, odczynników i konieczność specjalistycznego sprzętu.

Naturalne i niskoemisyjne systemy oczyszczania

W ostatnich latach rośnie zainteresowanie naturalnymi metodami redukcji CHZT, które mogą być wykorzystywane m.in. w małych gospodarstwach, agroturystyce, gminach wiejskich i terenach chronionych. Do takich systemów należą:

oczyszczalnie roślinne (filtry z trzciną pospolitą),
ogrody deszczowe i zbiorniki retencyjne z fitoremediacją,
systemy hybrydowe łączące procesy biologiczne i hydrobotaniczne,
kompostownie z odciekami oczyszczanymi roślinami wodnymi,
biofiltry i systemy infiltracyjne w terenach zielonych.

Tego rodzaju rozwiązania mają wiele zalet:

są niskoenergetyczne,
pochłaniają dwutlenek węgla,
tworzą bioróżnorodne siedliska,
pozwalają odzyskiwać wodę do celów rolniczych.

Choć ich efektywność może być niższa niż systemów przemysłowych, to w kontekście zrównoważonego rozwoju i małej skali działania są coraz częściej rekomendowane przez ekologów i urbanistów.

Innowacje przyszłości – cyfrowe zarządzanie CHZT

Nowym kierunkiem rozwoju technologii są systemy cyfrowe do monitoringu CHZT w czasie rzeczywistym. Pozwalają one:

ciągle kontrolować jakość ścieków bez potrzeby ręcznego pobierania próbek,
generować automatyczne raporty do WIOŚ i GIOŚ,
sterować dozowaniem reagentów chemicznych i napowietrzania,
przewidywać wzrosty CHZT na podstawie analizy danych historycznych.

W połączeniu z sztuczną inteligencją i modelowaniem matematycznym, można tworzyć systemy predykcyjne, które z wyprzedzeniem sygnalizują potencjalne problemy w pracy oczyszczalni lub zakładu przemysłowego.

Tego rodzaju podejście wpisuje się w koncepcję Przemysłu 4.0 i inteligentnych miast, które stawiają na efektywne, zautomatyzowane zarządzanie zasobami wodnymi, niską emisję zanieczyszczeń i pełną zgodność z normami środowiskowymi.

CHZT a polityka klimatyczna i cele zrównoważonego rozwoju

Rola CHZT w transformacji ekologicznej i raportowaniu środowiskowym

W dobie intensyfikującej się polityki klimatycznej, parametry środowiskowe takie jak CHZT (chemiczne zapotrzebowanie tlenu) zyskują zupełnie nowy wymiar. Przestają być jedynie narzędziem kontroli jakości ścieków – stają się częścią szerszych strategii dekarbonizacji, zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi oraz ESG (Environmental, Social, Governance).

Wiele firm objętych obowiązkiem raportowania środowiskowego (np. CSRD, GRI, EMAS) musi uwzględniać dane o emisjach zanieczyszczeń, w tym o poziomie CHZT, jako część swojej strategii odpowiedzialności środowiskowej. Wartość CHZT bywa także wykorzystywana do:

oceny wpływu zakładu przemysłowego na lokalny ekosystem,
śledzenia efektywności inwestycji proekologicznych,
monitorowania działań kompensacyjnych i odtworzeniowych,
analizowania postępów w realizacji celów neutralności klimatycznej.

Firmy o niskim wskaźniku CHZT mogą uzyskiwać lepsze wyniki w ratingach ESG, co przekłada się na:

niższe koszty kredytów i ubezpieczeń,
większą atrakcyjność dla inwestorów,
łatwiejszy dostęp do funduszy unijnych,
lepszy wizerunek społeczny.

CHZT w kontekście celów ONZ – Agenda 2030

Agenda 2030 i cele zrównoważonego rozwoju ONZ (SDGs) jednoznacznie wskazują na potrzebę ochrony zasobów wodnych i ograniczania zanieczyszczeń organicznych. CHZT jako wskaźnik wpisuje się bezpośrednio w realizację następujących celów:

Cel 6: Czysta woda i warunki sanitarne
→ poprzez monitorowanie i ograniczanie chemicznego obciążenia rzek i jezior,
Cel 12: Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja
→ poprzez kontrolę wpływu przemysłu na jakość środowiska,
Cel 14: Życie pod wodą
→ poprzez zmniejszenie eutrofizacji i degradacji ekosystemów wodnych,
Cel 13: Działania na rzecz klimatu
→ jako element działań zmierzających do zmniejszenia wpływu działalności człowieka na biosferę.

Z perspektywy międzynarodowej, kontrola CHZT w systemach rzecznych, przybrzeżnych i miejskich staje się elementem strategii ochrony klimatu, zwłaszcza w krajach rozwijających się, gdzie jakość ścieków często pozostaje na niskim poziomie.

CHZT jako element gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ)

Jednym z najciekawszych i najbardziej perspektywicznych kierunków rozwoju jest wykorzystanie CHZT jako wskaźnika potencjału odzysku energii i surowców z wody. Duża wartość CHZT oznacza, że dana woda lub ściek zawiera znaczące ilości materii organicznej, którą można:

przekształcić w biogaz w procesie fermentacji beztlenowej,
wykorzystać do produkcji kompostu lub nawozów organicznych,
poddać procesom odzysku fosforu i azotu (np. struwitowanie),
potraktować jako substrat do produkcji biomasy mikrobiologicznej.

W ten sposób ściek staje się nie tyle odpadem, co zasobem surowcowym, a pomiar CHZT pozwala określić jego wartość energetyczną i gospodarczą. W nowoczesnych koncepcjach tzw. „wodnych rafinerii” (water resource recovery facilities – WRRF), CHZT pełni rolę kluczowego parametru projektowego.

Wyzwania i przyszłość pomiarów CHZT

Chociaż metoda dwuchromianowa jest obecnie najczęściej stosowana, to w związku z ograniczeniami ekologicznymi (toksyczność rtęci, chromu) rośnie potrzeba opracowania:

ekologicznych metod oznaczania CHZT,
alternatywnych wskaźników opartych na spektroskopii lub metodach biologicznych,
systemów online o niskim śladzie środowiskowym.

W przyszłości sztuczna inteligencja może pozwolić na prognozowanie CHZT nie tylko w pojedynczych próbkach, ale całych zlewniach czy sieciach kanalizacyjnych. Coraz częściej mówi się również o połączeniu CHZT z analizą metabolizmu miejskiego, co pozwoli lepiej zrozumieć przepływy materii i energii w miastach.

CHZT jako wartość strategiczna w erze zielonej transformacji

Podsumowując, CHZT przestał być jedynie parametrem z laboratorium wodociągów. Dziś to:

narzędzie optymalizacji produkcji,
wskazówka do inwestycji środowiskowych,
miernik odpowiedzialności klimatycznej,
kluczowy element gospodarki przyszłości.

Dla państw, miast, firm i obywateli oznacza to, że walka o niskie CHZT to nie tylko obowiązek prawny, ale

FAQ CHZT – czym jest i dlaczego warto go monitorować?

Co oznacza skrót CHZT?

CHZT to Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu – wskaźnik określający ilość tlenu potrzebną do utlenienia związków organicznych i nieorganicznych w próbce wody lub ścieków.

Dlaczego CHZT jest ważne w ocenie jakości wody?

CHZT informuje o stopniu zanieczyszczenia środowiska wodnego substancjami organicznymi i jest podstawą do oceny efektywności procesów oczyszczania wody i ścieków.

Jakie są dopuszczalne wartości CHZT w ściekach?

Dopuszczalne wartości CHZT zależą od rodzaju ścieków oraz przepisów prawa – zazwyczaj w ściekach oczyszczonych nie powinny przekraczać 125 mg O₂/l.

Jakie technologie pomagają obniżyć CHZT?

Do redukcji CHZT stosuje się m.in. metody biologiczne (np. osad czynny), chemiczne (np. ozonowanie), a także zaawansowane procesy utleniające (AOP).

Czym różni się CHZT od BZT5?

BZT5 (Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu) mierzy ilość tlenu zużywaną przez mikroorganizmy w ciągu 5 dni, natomiast CHZT mierzy całkowite zapotrzebowanie chemiczne na tlen, niezależnie od procesów biologicznych.