Adopcja osoby dorosłej – problem prawny, społeczny i emocjonalny
Adopcja osoby dorosłej to zagadnienie, które od lat budzi dyskusje w Polsce, choć aktualnie nie znajduje swojego miejsca w przepisach prawa. Polskie ustawodawstwo jednoznacznie wskazuje, że adopcji podlega wyłącznie osoba małoletnia, czyli taka, która nie ukończyła 18. roku życia. W praktyce oznacza to, że w chwili osiągnięcia pełnoletności wszelkie procedury adopcyjne stają się niemożliwe. Dla wielu osób, które wychowywały się w rodzinach zastępczych, u bliskich krewnych lub w domach dziecka, jest to ogromne rozczarowanie i źródło poczucia braku stabilizacji. Temat ten odsłania głębszy problem – jak państwo i społeczeństwo rozumieją potrzebę trwałej więzi rodzinnej, nawet wtedy, gdy dziecko osiągnie dorosłość.
Adopcja a obowiązujące prawo
Brak regulacji dotyczących dorosłych
Kodeks rodzinny i opiekuńczy w Polsce jasno precyzuje, że adopcja (przysposobienie) dotyczy tylko małoletnich. Wynika to z przekonania ustawodawcy, że adopcja ma służyć przede wszystkim zapewnieniu dziecku wychowania, troski i opieki w okresie dorastania. W polskim porządku prawnym pełnoletnia osoba uznawana jest już za samodzielną, więc państwo nie przewiduje instytucjonalnego przysposobienia dla dorosłych.
Różnice w innych systemach prawnych
W wielu krajach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych istnieje możliwość adopcji osoby dorosłej. Pełni ona inne funkcje niż adopcja dziecka – nie chodzi o wychowanie, lecz o formalne potwierdzenie więzi emocjonalnej, nadanie praw dziedziczenia czy zabezpieczenie relacji rodzinnych. Takie rozwiązania są szczególnie przydatne w przypadkach, gdy więź wychowawcza faktycznie istnieje od lat, ale z powodów proceduralnych adopcja nie mogła zostać sfinalizowana wcześniej.
Problemy wynikające z braku takiej instytucji w Polsce
Niewykorzystane więzi emocjonalne
Przykłady medialne pokazują, że istnieje realna potrzeba prawnego uregulowania adopcji dorosłych. W wielu rodzinach macocha czy ojczym przez lata wychowują dziecko jak własne, ale z różnych przyczyn formalnych adopcja nie została przeprowadzona. Po ukończeniu 18. roku życia taka możliwość znika. Oznacza to brak formalnego potwierdzenia więzi, brak wspólnego nazwiska, brak praw spadkowych czy możliwości decydowania w sprawach medycznych.
Wychowankowie domów dziecka
Szczególnie dramatyczna jest sytuacja pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczych. Po osiągnięciu dorosłości młodzi ludzie często muszą opuścić dom dziecka i rozpocząć samodzielne życie. Jeśli nie kontynuują nauki, tracą prawo do wsparcia instytucjonalnego. W praktyce oznacza to, że 18-latkowie stają przed koniecznością wynajmu mieszkania, podjęcia pracy i utrzymania się sami, bez oparcia w rodzinie. Statystyki są alarmujące – około 80% z nich wraca do rodzin biologicznych, które niejednokrotnie są źródłem traumy, przemocy czy patologii. Gdyby istniała możliwość adopcji osób dorosłych, wiele z nich mogłoby znaleźć trwałe miejsce w rodzinach zastępczych, które od dawna pełniły dla nich funkcję rodziców.
Przykład dziewczyny odrzuconej przez obie rodziny
Media nagłaśniały sprawę 22-letniej dziewczyny, która została porzucona zarówno przez rodziców biologicznych, jak i adopcyjnych. W takiej sytuacji adopcja dorosłego mogłaby stanowić realne wsparcie – ktoś, kto przez lata był dla niej bliski, mógłby formalnie uznać ją za część swojej rodziny. Obecnie jednak takie rozwiązanie jest w Polsce prawnie niemożliwe.
Społeczne i emocjonalne znaczenie adopcji dorosłych
Potrzeba przynależności
Człowiek niezależnie od wieku potrzebuje poczucia, że do kogoś należy. Adopcja osoby dorosłej miałaby wymiar symboliczny i emocjonalny – dawałaby dorosłym dzieciom wychowywanym w domach dziecka lub rodzinach zastępczych poczucie bezpieczeństwa i trwałej więzi.
Dziedziczenie i prawa rodzinne
Formalizacja relacji poprzez adopcję miałaby również znaczenie prawne. Adoptowana osoba dorosła mogłaby dziedziczyć po swoich przybranych rodzicach, miałaby prawo do korzystania z ochrony rodzinnej, a także mogłaby decydować o opiece czy leczeniu w sytuacjach kryzysowych.
Zmiana postrzegania rodziny
Dopuszczenie adopcji dorosłych mogłoby również przełamać stereotypy dotyczące rodziny. Pokazałoby, że więzi nie zawsze muszą być biologiczne, a najważniejsze są te budowane codzienną troską, miłością i wsparciem.
Argumenty za i przeciw wprowadzeniu adopcji dorosłych
Argumenty za
- umożliwienie formalizacji faktycznych więzi rodzinnych,
- poprawa sytuacji wychowanków domów dziecka po osiągnięciu pełnoletności,
- większe poczucie stabilności emocjonalnej i bezpieczeństwa,
- ułatwienia prawne w zakresie dziedziczenia i opieki,
- dostosowanie polskich regulacji do praktyk obowiązujących w innych krajach.
Argumenty przeciw
- obawa przed wykorzystywaniem adopcji dorosłych wyłącznie w celach majątkowych (np. dla przejęcia spadku),
- ryzyko konfliktów w istniejących strukturach rodzinnych,
- konieczność stworzenia nowych, szczegółowych przepisów regulujących tę formę adopcji, by zapobiec nadużyciom.
Możliwe kierunki zmian
Wprowadzenie adopcji pełnoletnich w wyjątkowych przypadkach
Polski system prawny mógłby przewidzieć adopcję osoby dorosłej w ściśle określonych sytuacjach – np. gdy między osobą adoptowaną a adopcyjną istnieje udokumentowana więź wychowawcza sprzed osiągnięcia pełnoletności. To pozwoliłoby uniknąć nadużyć, a jednocześnie dałoby szansę osobom, które od lat funkcjonują jako rodzina, na formalne potwierdzenie tej relacji.
Rozszerzenie wsparcia dla wychowanków placówek
Drugim rozwiązaniem mogłoby być stworzenie systemu wsparcia dla wychowanków domów dziecka także po osiągnięciu pełnoletności – szczególnie dla tych, którzy nie kontynuują nauki. Adopcja dorosłych mogłaby być częścią szerszej polityki społecznej, której celem byłoby ograniczenie powrotów młodych ludzi do rodzin patologicznych.
Inspiracje zagraniczne
W Niemczech, we Francji czy we Włoszech adopcja dorosłych jest prawnie możliwa. Zwykle ma na celu wzmocnienie więzi rodzinnych, uregulowanie kwestii spadkowych czy formalne potwierdzenie relacji, które od dawna funkcjonują w praktyce. Polska mogłaby czerpać z tych rozwiązań, tworząc własny, dostosowany do realiów system.
Adopcja osoby dorosłej jako wyraz humanizmu
Choć obecnie adopcja osoby dorosłej w Polsce nie jest dopuszczalna, dyskusja na ten temat staje się coraz bardziej potrzebna. Przykłady życiowe pokazują, że brak takiej instytucji prowadzi do wielu dramatów i poczucia niesprawiedliwości. Współczesne społeczeństwo potrzebuje elastycznych rozwiązań prawnych, które będą odpowiadać na realne potrzeby ludzi.
Adopcja dorosłych to nie tylko kwestia prawna, ale przede wszystkim sprawa godności, przynależności i bezpieczeństwa emocjonalnego. To odpowiedź na pragnienie, by nawet po osiągnięciu pełnoletności mieć prawo do bycia częścią rodziny, która daje miłość i stabilność. Wprowadzenie takich regulacji mogłoby zmienić życie tysięcy osób, które dziś pozostają na marginesie systemu, zdane tylko na siebie.
Adopcja osoby dorosłej to temat trudny, ale niezwykle ważny, bo dotyczy podstawowej potrzeby każdego człowieka – potrzeby domu, w którym zawsze znajdzie się miejsce, niezależnie od wieku.
Opublikuj komentarz